Edgar Allen Poe, “Kompozisyon Felsefesi” adlı makalesinde “O halde, güzel bir kadının ölümü, tartışmasız dünyadaki en şiirsel konudur” diye yazmıştır.
San Antonio, Teksas’ın güneyinde Applewhite Yolu’ndan ilerleyip itfaiye istasyonunu ve Toyota fabrikasını geçtikten sonra Medina Nehri’ne yakın bir yerde durduğunuzda, ormanın içinden birkaç yüz metre yürürseniz, otoyoldan biraz ötesindeki bir derenin üzerinden geçen küçük köprüye ulaşabilirsiniz.
Bazı akşamlar, orada kolayca açıklanamayan deneyimler yaşadığını iddia eden kişiler var. Çalılıklarda bir hışırtı, görüşünüzde bir titreme ve toynak sesleri. Onu göremeyebilirsiniz ama birçok ziyaretçinin söylediği gibi Eşek Kadın yakınlardadır.
Bu tuhaf isimli hayaletin onlarca yıldır San Antonio köprüsünde görüldüğü söyleniyor. Ziyaretçiler nal sesleri, çığlıklar ve yüzü ve vücudu şekli bozulmuş bir hayaletin yakınlarda gizlendiğini iddia ediyor. Hatta bazıları toynak izleri bulduğundan emin. Bekleyen “tehlikeye” rağmen ya da belki de tam da bu “tehlike” yüzünden Eşek Kadın Köprüsü hayaletlerle karşılaşmak isteyen yerel halk arasında popüler bir yer ve nihayetinde bir tür turistik çekim merkezi haline de geldi.
San Antonio merkezli bir sanatçı olan Marisela Barrera “2002’de San Antonio’ya taşındığımda arkadaşlarımın beni götürdüğü ilk yer Fiesta, Riverwalk veya Alamo değildi, Donkey Lady köprüsüydü” diyor .
Hikayenin bir versiyonuna göre Donkey Lady bir asırdan fazla bir süre önce San Antonio dışındaki bir çiftlikte tek başına yaşayan ve eşek yetiştiren bir kadının hayaleti. Vücudunu korkunç hale getiren bir yangında öldüğü ve ruhunun köprünün yakınında kaldığı rivayet ediliyor.
Barrera için kadının bu doğaüstü ısrarı yetiştirdiği inatçı hayvanlara benzer şekilde, onun ruhsal gücünün bir ölçüsü.
“Eşek Kadın kendi ayakları üzerinde duruyor. O kadar güçlü bir iradeye sahip ki içinde bulunduğu koşullara rağmen hayatta kalabiliyor.”
Gerçek olsun ya da olmasın Eşek Kadın aynı zamanda Amerikan folklorundaki ilginç bir eğilimin temsilcisi. Her yerde görülebileceği iddia edilen Beyazlı Kadın’dan Joan Rivers’ın New York’taki dairesini rahatsız eden hayalet Bayan Spencer‘a kadar hayaletlerin önemli bir kısmı kadın.
Öbür Dünya Kadındır
Elbette referans verilen kesin bir musallat olma veri tabanı yok ama perili yerlerin ve ünlü hayaletlerin listelerine göz atarsanız, belirgin önyargıyı fark edebilirsiniz.
A Haunted History of Invisible Women: True Stories of America’s Ghosts kitabının yazarı ve ortak yazarı Leanna Renee Hieber “Gerçekten de sayıların daha çok kadın hayaletlere doğru kaydığı görülüyor” diyor.
Olası açıklamalar doğaüstü olandan sıradan olana kadar uzanıyor. Kadınların ruhlarının daha fazla tutunma gücü var mıdır? Kadınlar ölümlü bedenleri karıştırıldıktan sonra geri dönmeye daha mı motive olurlar? Kadın hayaletler bizim için daha mı akılda kalıcıdır? Ya da belki de bir sis parçası (veya ektoplazma) gördüğümüzde aklımıza beyaz elbiseli bir kadın gelme olasılığı daha yüksektir.
Gotik ustası Edgar Allan Poe’nun bir zamanlar yazdığı gibi, ölü kadınlar duygusal olarak ölü erkeklerden daha fazla karşılık bulabilir.
Poe “Kompozisyon Felsefesi” adlı makalesinde ” Pekala, güzel bir kadının ölümü tartışmasız şekilde dünyadaki en şiirsel konudur” diye yazmıştır.
Sebep ne olursa olsun ya da doğaüstü meselelere olan inancınız ne olursa olsun hayalet kadınların baskınlığı hayaletlerin kendilerinin ilginç olmasıyla hemen hemen aynı sebeplerden dolayı ilginçtir.
Doğu Londra Üniversitesi’nde psikolog ve araştırmacı olan Anna Stone “Görmenin inanmak olduğu söylenir ama inanmanın görmek olduğu da aynı derecede doğrudur. Hayaletlerimiz, olması gerekenler hakkındaki inançlarımızın ve kendi arzularımızın bir yansımasıdır” diye ifade ediyor.
Peki New York City’deki Merchant’s House’u rahatsız eden Gertrude Tredwell, Tennessee’deki Bell ailesine eziyet eden Bell Cadısı ve Vermont’taki Emily’s Köprüsü’nden geçen arabalara pençe attığı söylenen ölümsüz, çaresiz sevgili gibi kadın hayaletleri birleştiren ortak nokta nedir? Kadınların toplumdaki gelişen rolü gibi cevap da karmaşıktır.
Hayalet tur şirketi Boroughs of the Dead’i yöneten ve Hieber ile birlikte Görünmez Kadınların Perili Tarihi’ni yazan Andrea Janes “Batı toplumunda son iki üç yüzyıldır kadın kimliğinin inşa ediliş biçimi ölümcül olanla örtüşüyor ve kesişiyor” diyor .
Kadın Hayaletinden Kim Korkar?
Günümüz kültüründe hayalet hikayelerinin bol olduğu Viktorya döneminin çekim gücü büyük bir etken olabilir. Hieber değişen, endüstrileşen bir topluma yanıt olarak cinsiyet rollerinin sıkı bir şekilde sınırlandırıldığı bir zamandı diyor.
Bu, kadınların ölümden sonra bile evlerine ve hanelerine sıkı bir şekilde bağlı olduğu anlamına geliyordu. Cenaze evlerinin olmadığı bir zamanda ölüleri yıkayıp hazırlayanlar genellikle kadınlar olurdu ve bu da onların ölümle olan bağlarını daha da güçlendirirdi. Buna Poe’nun yaptığı gibi ölümü romantikleştirme eğilimini de eklerseniz unutulmaz ölü kadınlar ve hayaletleri için bir formülünüz olur.
Hieber kadınların bu dönemde uhrevi olaylarda daha merkezi bir rol üstlendiğini, medyum olarak spiritüalist harekete katılmalarından Rhoda Broughton ve Charlotte Ridell gibi 19. yüzyılda çoğunlukla kadın olan hayaletler ve ruhlarla dolu hikayeler yazan yazarların sayısının artmasına kadar her şeyin değiştiğini söylüyor.
“Hava kadınların hayalet efsanesine dahil olmaları için hazırlanmıştı çünkü onu yaratmada doğrudan rol almışlardı.”
Bir hayaletin amacı da zamanla değişti. Orta Çağ’da hayaletler uyarıcı hikayelerin tezahürleriydi. Bir kadın toplumun sınırlarını aşarsa ya da başkalarının algılayabildiği bir hata yaparsa hayalet olarak geri dönebilirdi. Örneğin Anne Boleyn’in hayaletinin Hampton Court’ta başı kolunun altında dolaştığını düşünün.
Bu uyarıcı hikayeler iki taraflıdır. Orta Çağ’da hayalet olmak gerçek veya algılanan suçlar için bir cezaydı. Daha sonrasınra Bell ailesinin reisi John Bell’i öldürdüğü söylenen Bell Cadısı gibi hayaletler cezalandırdı.
Stone “Hepimizin doğuştan gelen bir adalet duygusu var. Kötü insanların cezalandırılmasını ve iyi insanların ödüllendirilmesini severiz, ne kadar sürerse sürsün” diyor.
Kocası tarafından istismara uğramış ya da içinde yaşadığı toplum tarafından dışlanmış bir kadın için ölüm sonrası alem telafi için tek yol olabilir. Kadınların aile üyelerine ve arkadaşlarına aktardığı hikayesi daha sonra kendi türünde bir şifa işlevi görebilir.
Janes “Siz hayattayken ihtiyaçlarınızı karşılayamayan birini sonsuza dek rahatsız edebilmeniz gerçeğinde bir tür rahatlık var” diyor.
Hayalet hikayeleri aynı zamanda tarihi korumanın bir yolu olarak görülebilir. Mülk sahibi olma, mahkemede kendilerini temsil etme, hatta soyadını koruma hakkı olmamış eski dönem kadınları için bir hayalet hikayesiyle hatırlanmak en güçlü yolu olabilir.
Hieber’e göre böylece kadınlar hayalet olarak “kalıcı bir güce, bir sese sahip oluyorlardı.
Bir Kadın Hayalet Geri Arıyor
2018 yılında,San Antonio sakinlerinin Eşek Kadın‘la karşılaşmaları hakkında mesaj bırakmaları ve hayaletin onları geri araması için bir yardım hattı kuruldu. Bazı şanslı arayanlar için Eşek Kadın telefonu açtı ve geri konuştu. Barrera, yardım hattının binlerce arama aldığını ve yanıtların çeşitli, bazen zıt görüşlere sahip bir topluluğu ortaya çıkardığını söylüyor.
“Eşek Kadın evlenme teklifleri aldı. Tatlı mesajlar aldı. Kahkaha dolu mesajlar aldı. Irkçı mesajlar aldı.”
Eşek Kadın‘ın hikayesi ilk anlatıldığı haliyle, kadın hayalet hikayelerinin bazı klişelerini yansıtıyor. Bekar bir kadın, erkeklerin egemen olduğu bir çiftlikte hayvan yetiştiren ve topluluğu tarafından dışlanmış olabilecek bağımsız bir kadın olarak görülüyordu. Ölümü korkunçtu ve belki de dışlanmış olma statüsüne “uygundu.”
Ancak Eşek Kadın aynı zamanda kendi başına yola çıkan kadınların gücünü ve becerikliliğini de temsil ediyor. Barrera, San Antonio’da güçlü, bağımsız kadınlara bazen “Eşek Kadın“a yakın bir anlam ifade eden burra dendiğini söylüyor.
Belki de Eşek Kadın‘a korkutucu aurasını veren şey, diğer her şeyden çok bu bağımsızlık ruhuydu.
Barrera soruyu şu şekilde soruyor: “Bir kadın o zaman kalıplaşmış bir kimliğe sahip olmadığında bu korkutucu mu? Bir kadın o dönemde güce sahip olduğu için korkutucu mu?”
San Antonio’da Eşek Kadın‘ın hikayesi onlarca yıldır var ve detaylar zamanla değişiyor. Bazı versiyonlarda vahşi, bazılarında biçimsiz bir kurban, bazılarında ise kararlı bir koruyucu. Ancak her zaman orada.
görsel: Hayalet gibi Beyaz Giyen Kadınlar’dan Meksika’nın La Llorona’sının yürek burkan hikayelerine kadar, kadın hayaletlerinin sayısı erkek hayaletlerinden çok daha fazla görünüyor. sdominick/Getty Images
atlas obscura
